Ngôn từ cha mẹ để lại gì trong tiềm thức con trẻ?

Vết thương trên da thịt có thể lành. Nhưng những vết thương từ ngôn từ thiếu tỉnh thức của cha mẹ có thể ở lại với con cả đời.

Nhiều câu nói chúng ta tưởng chỉ là buột miệng. Nhiều lời trách nhẹ ta nghĩ trẻ con sẽ quên. Nhưng rồi một ngày nào đó, khi con lớn lên, rụt rè và tự ti, chúng ta mới nhận ra: có thể chính mình đã gieo vào con những hạt mầm ấy. 

Những câu nói như:

• “Con chậm thế.”
• “Sao con gầy quá vậy?”
• “Cái gì mà cũng không biết làm à?”
• “Con làm gì cũng vụng về cả.”
  

Đôi khi chỉ bật ra trong lúc mệt mỏi, vội vàng hoặc mong mỏi con “hơn thế”. Nhưng với con trẻ, những tâm hồn còn non nớt, đó không phải là gió thoảng qua tai. Đó là những bản ghi âm lặp đi lặp lại trong đầu, tạo thành niềm tin giới hạn:

• “Mình chậm chạp thật.”
• “Chắc mình chẳng làm được việc gì ra hồn.”
• “Mình không xứng đáng như các bạn.”

Đứa trẻ lớn lên trong những ám thị ấy mà không hiểu vì sao mình hay hoài nghi bản thân, luôn sợ sai, không dám mơ lớn.

Ngôn từ không chỉ là lời nói. Ngôn từ là năng lượng, là sự lập trình. Mỗi câu nói của cha mẹ là một hạt giống gieo vào tâm hồn con. Một lời tích cực có thể nâng đỡ con cả đời. Ngược lại, một lời buông ra không chủ đích có thể khiến con bị ràng buộc trong vùng tối của sự tự ti nhiều năm tháng.

Hãy cẩn trọng khi nói với con. Chọn những từ ngữ không chỉ đúng mực mà còn nuôi dưỡng lòng tin và sự tự trọng:

• Thay vì “Con vụng thế”, hãy nói: “Con đang học mà, sai cũng bình thường.”
• Thay vì “Sao con dốt vậy”, hãy nói: “Mỗi người giỏi một kiểu, mình sẽ tìm cách học phù hợp hơn với con nhé.”
• Thay vì “Con gầy quá”, hãy nói: “Mình cùng tìm cách ăn ngon miệng và khỏe mạnh hơn mỗi ngày ha con.”

Hãy để lời nói mỗi ngày trở thành năng lượng nâng đỡ, không phải là vết cứa vào lòng tự tin của con.

Nếu bạn đã từng vô tình khiến con tổn thương bằng lời nói, không sao cả. 

Điều quan trọng không phải là quá khứ, mà là từ hôm nay bạn có sẵn sàng thay đổi để đồng hành cùng con sâu sắc hơn không.

Những gợi ý để cha mẹ sử dụng ngôn từ hiệu quả với con

1. Tạm dừng trước khi nói
   Khi bạn đang mệt mỏi hoặc tức giận, rất dễ buông ra những lời làm con tổn thương. Hãy tạm dừng vài giây để hạ cảm xúc trước khi phản hồi.
2. Diễn đạt hành vi, không dán nhãn con
   Thay vì “Con vụng về quá”, hãy mô tả cụ thể điều con vừa làm và gợi ý cách cải thiện: “Ly nước vừa rơi xuống sàn, con thử cẩn thận hơn lần sau nhé”.
3. Không so sánh vì điều đó chỉ làm giảm lòng tự trọng
   Việc so sánh con với bạn bè hoặc anh chị em chỉ khiến con cảm thấy mình kém cỏi hơn, không giúp con tiến bộ.
4. Thay lời chê bằng lời khuyến khích
   Một câu động viên có thể giúp con tự tin hơn để thử lại. Thay vì “Sao con làm mãi không được”, hãy nói: “Con đang học, sai là bình thường, mẹ tin con làm được”.
5. Khen hành vi bạn muốn con lặp lại, không khen chung chung
   Ví dụ: “Mẹ thấy con kiên nhẫn xếp lại đồ chơi rất gọn gàng” sẽ hiệu quả hơn “Con ngoan quá”, vì con biết rõ mình đã làm điều gì tốt.

Ngôn từ của cha mẹ là những hạt giống gieo vào tâm hồn con, có thể lớn lên thành cây cối vững vàng hoặc những chiếc gai khiến con tự làm đau mình.

Không ai có thể làm cha mẹ hoàn hảo. Nhưng chúng ta có thể lựa chọn cách nói năng với con sao cho ít để lại những vết sẹo vô hình nhất. Chỉ cần một chút chậm lại trước khi nói, một chút ý thức khi lựa chọn từ ngữ, chúng ta đã có thể giúp con tin tưởng hơn vào chính mình.

Và biết đâu, một ngày nào đó, khi con trưởng thành, ký ức về những câu nói yêu thương ấy sẽ là thứ nâng đỡ con bước qua những bão giông của cuộc đời.