Giúp con vượt qua mất mát và nỗi đau

Bài viết chia sẻ những cách giúp con vượt qua mất mát với sự yêu thương và thấu hiểu, để con không cảm thấy cô đơn trong nỗi đau.

Có những nỗi đau có thể tạo thành những tác động tai hại cho con người. Vì đau khổ, con người có thể tự trách mình hay tệ hại hơn tự hủy thân thể hay cuộc sống của mình. 

Con cái chúng ta, ở vào tuổi thơ dại, chúng rất dễ bị tổn thương và cảm thấy đau khổ hết mức với những chuyện mà chúng ta, người lớn, cho là bình thường.

Khi một con thú cưng chết

Một con chó cưng chết vì quá già, hết sức bình thường, nhưng với con cái của chúng ta đó lại là một chuyện không bình thường chút nào.

Tại sao Ky (con chó) lại phải chết? Ai đã làm nó chết? Đau khổ vì bỗng nhiên mất đi một người bạn vẫn chơi đùa với mình hàng ngày, con cái chúng ta sẽ tìm cách để đổ lỗi cho ai đó hoặc cho chính bản thân chúng.

Chúng ta, là cha mẹ, là người chịu trách nhiệm về con cái mình, chúng ta không nên xem thường những chuyện có vẻ bình thường như trên. Vì đau khổ, con cái của chúng ta có thể làm những chuyện chúng ta không thể nào ngờ.

Chúng ta cần phải giúp cho con cái mình vượt qua những nỗi đau tương tự để chúng có thể hiểu rằng đó là những chuyện bình thường, những chuyện phải xảy ra với mọi vật, mọi con người. Chúng ta cần phải giúp cho con cái mình vượt qua và sẵn sàng đương đầu với những nỗi đau thực tế hơn sẽ đến trong tương lai.

1- Giải thích cho con hiểu

Giải thích cho con hiểu là mọi con vật đều già đi và rồi phải chết, không thở, không cử động nữa. Nếu nhà chúng ta có nuôi một con thú cưng đã già, chúng ta nên có lúc nói trước để sửa soạn cho con đón nhận chuyện bắt buộc này.

Nếu con vật cưng đó bị tai nạn và chết, chúng ta càng cần phải nói với con về chuyện đó và nhân dịp này nói cho con hiểu những hiểm nguy có thể đến trên con đường hàng ngày con đi học.

2- Đồng cảm với con

Nói chuyện với con về cảm giác của con và để cho con khóc để được giải tỏa. Điều quan trọng là chúng ta phải làm cho con hiểu và đừng bao giờ tự trách hay nhận trách nhiệm về những chuyện bình thường này.

3- Tìm một con thú cưng khác

Tuy trẻ khó chấp nhận một con vật thay thế khác nhưng chúng ta có thể làm việc này và giúp cho con quen với con vật mới.

Với một con thú cưng đã vậy, việc mất đi một người thân mà con cái thương yêu còn làm cho chúng đau khổ đến đâu. Vì vậy, có thể cái chết của con thú cưng là một dịp để chúng ta sửa soạn sẵn cho con cái có thể đương đầu với những mất mát lớn hơn trong tương lai.

Khi có người thân trong gia đình mất

Khi có người thân trong gia đình mất, chúng ta cần làm gì để giúp con ổn định tâm lý?

Với trẻ dưới 5 tuổi

• Hãy nói rõ với con rằng người đó đã mất đi, nghĩa là sẽ không bao giờ trở về nữa.  
• Chia sẻ với con rằng bạn cũng đang buồn. Cứ khóc nếu muốn, để con thấy rằng cảm xúc đau buồn là bình thường.  
• Giải thích cho con hiểu rằng không ai có lỗi khi một người mất đi. Trẻ nhỏ có thể nghĩ rằng nếu chúng làm gì đó khác đi thì người thân đã không mất, và điều này có thể khiến trẻ cảm thấy tội lỗi.  
• Tuyệt đối không nói rằng người đó đang ngủ hay đi đâu xa. Trẻ nhỏ có thể vì vậy mà sợ đi ngủ hoặc sợ đi chơi, vì nghĩ rằng mình cũng có thể “không trở lại” giống như người kia.  
• Trả lời mọi câu hỏi của con một cách rõ ràng và trung thực. Nếu chưa biết câu trả lời, hãy nói thật với con và hứa sẽ tìm hiểu để trả lời cho con.  
• Giúp con hiểu mất đi nghĩa là gì: không còn ăn, ngủ, thở, cảm thấy đau đớn, sợ hãi hay buồn giận nữa.  
• Khuyến khích con nói về người đã mất đi, gợi ý để con nhớ lại những kỷ niệm đẹp với người đó.  

Hãy nhớ rằng trẻ nhỏ dù có nghe chúng ta giải thích cũng khó có thể hiểu trọn vẹn khái niệm chết. Vì vậy, hãy dùng những từ ngữ thật đơn giản, dễ hiểu để nói với con rằng người đó đã ra đi mãi mãi và con sẽ không còn được gặp lại nữa.

Tuổi mười cho đến tuổi mới lớn

Trẻ ở độ tuổi này thường phản ứng với sự mất đi của một người thân một cách hiểu biết hơn. Các con có thể thể hiện trách nhiệm bằng cách chủ động phụ giúp công việc gia đình để đỡ đần cho người khác. Tuy nhiên, cũng có trẻ lại kìm nén cảm xúc của mình để không làm cho người khác thêm đau buồn.

Cha mẹ nên để trẻ tự nguyện hỗ trợ mọi việc trong khả năng của mình. Điều này giúp trẻ cảm thấy mình có ích và đang chia sẻ gánh nặng với gia đình. Bên cạnh đó, cần để ý đến những dấu hiệu nguy hiểm. Có những trẻ vì quá đau buồn nhưng không thể bộc lộ ra ngoài mà có thể rơi vào trầm cảm. Hãy chú ý nếu con có những lời nói hoặc biểu hiện liên quan đến việc tự làm hại bản thân.

Cha mẹ cũng cần chuẩn bị tinh thần rằng trẻ có thể giận dữ và đổ lỗi cho ai đó đã khiến người thân mất đi. Đây là phản ứng thường gặp khi trẻ chưa biết cách giải tỏa nỗi đau.

Ngoài ra, hãy quan sát những thay đổi trong hành vi của trẻ. Vì đau buồn, trẻ có thể phản ứng tiêu cực như bỏ học, chống đối, gây hấn hoặc làm những việc vốn bị cấm đoán. Việc nhận biết sớm những biểu hiện này sẽ giúp cha mẹ kịp thời hỗ trợ để trẻ không rơi vào khủng hoảng nặng hơn.

Đối với mọi lứa tuổi

Cái chết của một người thân thiết trong gia đình luôn để lại những tác động nhất định đến mọi người, đặc biệt là trẻ em. Cha mẹ cần thấu hiểu và quan tâm đến con nhiều hơn trong giai đoạn này.

• Hãy nói với con rằng bạn biết điều này thật khó khăn. Con sẽ thấy bạn cũng đau buồn, và bạn cũng hiểu con đang buồn như thế nào. Nói với con rằng bạn đang cố gắng để thích nghi và rằng bạn yêu con rất nhiều.
• Khuyến khích con trò chuyện về người đã mất. Điều này giúp trẻ giải tỏa nỗi nhớ và học cách đối diện với sự mất mát. Tuyệt đối không nói điều gì khiến trẻ có cảm giác phải “thay thế” vị trí của người đã mất.
• Hãy cho con biết rằng các con vẫn có quyền được cười và tận hưởng cuộc sống. Cái chết là một phần tất yếu của cuộc đời, và việc người thân ra đi không có nghĩa cuộc sống của các con phải dừng lại.
• Cho phép con được giận dữ. Nếu người mất đi vì tự tử hoặc do tai nạn tự gây ra, cha mẹ có thể bày tỏ sự giận dữ của mình để trẻ biết đó là cảm xúc bình thường. Nếu cái chết do lỗi của một người khác, việc trẻ tức giận với người đó cũng là điều tự nhiên.
• Hãy nói với con rằng bạn rất trân trọng vì có con bên cạnh. Điều này giúp trẻ cảm thấy mình quan trọng và được yêu thương.
• Để mọi người trong gia đình có cơ hội thể hiện nỗi đau buồn của mình. Đừng giấu con hay hạn chế cảm xúc của trẻ. Nếu trong nhà có người sắp mất, cha mẹ nên chuẩn bị tâm lý cho con, giúp con sẵn sàng đón nhận sự ra đi ấy. Đồng thời, nếu có thể, hãy cho con cơ hội nói lời cuối cùng với người thân.
• Sau tang lễ, cố gắng giữ cho nhịp sống trong nhà diễn ra bình thường nhất có thể. Dù mọi người đều buồn, nhưng việc duy trì ăn uống, nghỉ ngơi và các hoạt động quen thuộc sẽ giúp trẻ cảm thấy an toàn hơn.
• Những dịp đặc biệt như kỳ nghỉ, sinh nhật hay lễ kỷ niệm có thể trở nên khó khăn trong thời gian tang chế. Hãy lên kế hoạch trước cho những thời điểm này để cả gia đình không bị cuốn vào nỗi buồn quá mức.
• Dành nhiều thời gian cho con hơn. Đưa trẻ đi chơi, tìm những hoạt động có thể cùng nhau tham gia để giúp nỗi buồn dần nguôi ngoai. Điều quan trọng là đừng để sự mất mát làm con mất đi động lực vui sống.
• Cuối cùng, đừng cố gắng che chắn hoàn toàn nỗi đau cho con. Trẻ cần được cảm nhận nỗi đau ấy và học cách chia sẻ những muộn phiền của mình. Sự đồng hành và thấu hiểu của cha mẹ sẽ là nguồn sức mạnh lớn nhất giúp con vượt qua giai đoạn này.

Kết luận

Con cái cần đến sự nâng đỡ của chúng ta để học cách đi qua nỗi đau mất mát. Nhưng không phải bằng những lời dỗ dành sáo rỗng hay những vỗ về gượng gạo, mà bằng sự trung thực, bằng cách chúng ta lắng nghe, thấu hiểu và cùng con chia sẻ. Khi ta mở lòng với chính nỗi đau của mình, con sẽ cảm thấy an toàn để mở lòng với nỗi đau của chúng.

Có thể chúng ta không xóa được mất mát, không thay thế được người đã đi xa. Nhưng nếu con cảm nhận được tình yêu và sự đồng hành của cha mẹ, con sẽ biết rằng mình không phải đối diện với nỗi đau ấy một mình. Và chỉ vậy thôi, đã đủ để con có thể bước tiếp.