Câu hỏi mở – Bí quyết giúp con tự giác mà cha mẹ ít biết

Nhắc hoài mà con không nghe

Có lẽ nhiều cha mẹ từng trải qua những buổi chiều mệt nhoài: nhắc con dọn đồ chơi, con vẫn thản nhiên chơi tiếp; nhắc con làm bài tập, con vẫn chậm rãi như không nghe thấy. Lặp lại vài lần không xong, ta bực bội, giọng cao dần: “Sao con không chịu làm đi hả?”

Thế nhưng, con vẫn chần chừ, rồi cau có hoặc khóc lóc. Còn ta thì bất lực, tự nhủ: “Đúng là không quát thì con chẳng bao giờ nghe lời!” 

Cứ thế, cả hai phía càng leo thang, khiến ai cũng mệt mỏi.

Đôi khi, chỉ cần cha mẹ thay đổi cách đặt câu hỏi, trẻ sẽ tự giác hành động mà không cần tiếng quát tháo.

Câu hỏi mở – Chìa khóa giúp con tự giác

Các nhà tâm lý học khuyến khích cha mẹ tập sử dụng những câu hỏi gợi mở. Đó là kiểu câu giúp trẻ suy nghĩ và lựa chọn, thay vì chỉ trả lời “có” hoặc “không”. 

Thay vì nói: “Con mau dọn phòng đi!”, bạn có thể hỏi: “Con muốn bắt đầu từ góc nào để phòng sạch hơn?” 

Khi được hỏi như vậy, trẻ buộc phải dừng lại để suy nghĩ. Câu trả lời xuất phát từ chính con, không phải từ mệnh lệnh của người lớn. Dần dần, trẻ sẽ hình thành thói quen tự quyết định và hành động vì chính mình, chứ không phải vì sợ bị la mắng.

Dĩ nhiên, không thể mong chờ con thay đổi chỉ sau một vài lần hỏi. Điều này cần sự kiên nhẫn và một chút mềm mỏng từ cha mẹ. Nhưng chính cách tiếp cận nhẹ nhàng ấy sẽ giúp con học được trách nhiệm và nuôi dưỡng tính tự giác. 

Ví dụ về câu hỏi mở và câu hỏi đóng

Câu hỏi đóng	Câu hỏi mở
“Con đã làm bài tập chưa?”	“Con muốn bắt đầu làm bài từ phần nào trước?”
“Con có định dọn phòng không?”	“Theo con, dọn phòng thế nào sẽ nhanh nhất?”
“Tại sao con không nghe lời mẹ?”	“Con nghĩ mẹ có thể giúp gì để việc này dễ hơn cho con?”

Danh sách các câu hỏi mở để cha mẹ tham khảo

Bạn hãy tham khảo và sử dụng linh hoạt nhé

1. Khi con cần làm bài tập hoặc học bài

• “Con nghĩ nên bắt đầu từ đâu?”
• “Theo con, cách nào sẽ giúp mình học nhanh hơn?”
• “Nếu làm xong bài tập sớm, con sẽ cảm thấy thế nào?”
• “Con muốn làm bài nào trước?”
• “Giờ con định sắp xếp thời gian học thế nào?”

2. Khi con gặp khó khăn hoặc vấn đề

• “Con thấy khó nhất ở chỗ nào?”
• “Có cách nào khác để giải quyết việc này không?”
• “Nếu làm lại lần nữa, con sẽ làm khác đi thế nào?”
• “Ai có thể giúp con trong tình huống này?”
• “Con nghĩ kết quả sẽ ra sao nếu mình thử cách này?”

3. Khi con có cảm xúc mạnh (buồn, tức giận, lo lắng…)

• “Con đang cảm thấy thế nào vậy?”
• “Điều gì làm con thấy như vậy?”
• “Con muốn mẹ/bố làm gì để con thấy tốt hơn?”
• “Nếu đặt mình vào vị trí bạn/anh/chị, con sẽ cảm thấy sao?”

4. Khi con phải lựa chọn

• “Theo con, lựa chọn nào sẽ tốt hơn cho mình?”
• “Nếu chọn phương án này, con nghĩ chuyện gì có thể xảy ra?”
• “Điều gì khiến con thích lựa chọn đó?”
• “Có cách nào dung hòa cả hai không?”

5. Khi con hoàn thành một việc

• “Con thấy thế nào sau khi làm xong?”
• “Điều gì con học được từ việc này?”
• “Nếu lần sau làm lại, con muốn cải thiện chỗ nào?”
• “Con tự hào nhất về điều gì?”

Mẹo: Giọng điệu cần nhẹ nhàng, không ép buộc. Sau khi hỏi, hãy lắng nghe con trả lời và phản hồi bằng sự công nhận (“À, mẹ hiểu rồi…”, “Con đã suy nghĩ rất tốt”).

Kết luận

Câu hỏi đóng sẽ đóng lại hội thoại, câu hỏi mở sẽ mở ra hội thoại. chỉ cần một thay đổi nhỏ trong cách đặt câu hỏi, ta có thể mở ra cho con cơ hội tự suy nghĩ, tự quyết định và tự trưởng thành.

Ngay từ hôm nay, thay vì quát mắng hay đặt câu hỏi đóng, hãy thử một câu hỏi mở với con. Bạn sẽ bất ngờ khi thấy sự thay đổi từ chính ánh mắt, thái độ của con, và cả sự nhẹ nhõm trong lòng mình.